लुङ्ग्री गाउँपालिकामा तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंग
परिचय
तरकारी र फलफूलमा देखिने रोग र कीटपतंग लुङ्ग्री गाउँपालिकाको कृषि उत्पादनमा मुख्य चुनौती हो। यस क्षेत्रमा गोलभेडा, काउली, बन्दा, आलु, रायो लगायतका विभिन्न तरकारी र फलफूलहरूमा विभिन्न प्रकारका रोग र कीटपतंगहरूको समस्या देखिन्छ। यी समस्याहरूले कृषकहरूको उत्पादन र आम्दानीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारिरहेको छ।
लुङ्ग्री गाउँपालिकाको तरकारी र फलफूलमा रोग र कीट सम्बन्धी तथ्याङ्क अनुसार, यस क्षेत्रमा कुल ९ प्रकारका तरकारी र फलफूलहरूमा१०३ प्रकारका रोग र कीटपतंगहरू देखिएका छन्, जसमध्ये ५२रोग र ५१ कीटपतंग रहेका छन्।
प्रमुख तरकारी र फलफूल रोगहरू
लुङ्ग्री गाउँपालिकामा देखिने प्रमुख तरकारी र फलफूल रोगहरू निम्नानुसार रहेका छन्:
- कागति: रोग (crown gall), ओखरको डडुवा रोग (walnut blight), टुप्पा सुक्ने रोग (die-back), पतेरो, लाही, फूट फलाई, स्केल लिप, जरा कुहिने रोग, फेद कुहिने, खरानी / धुप, भाइरिन, pink disease, anthracnose, दाँते रोग (citrus scab), गुड निस्कने रोग (Gummosis), कालो धवाँसे (sooty mould), Canker, Citrus greening, Citrus tristeza virus CTV, लेमन डग आदि(२० प्रकार)
- स्याऊ: apple scab, Root rot, collar rot, powdery mildew, papery bark or pink disease, sooty blotch, डडुवा रोग (fire blight)(७ प्रकार)
- बन्दा: स्पफटर, ब्लाक रट, अल्टरनेरिया, ब्लक रट डेमेज अफ आदि(४ प्रकार)
- काउली: स्पफटर, ब्लाक रट, अल्टरनेरिया, ब्लक रट डेमेज अफ आदि(४ प्रकार)
- रायो: सफ्ट रट, ब्लाक रट, अल्टरवेरिया, क्लव रुट डेम्पीङ अफ आदि(४ प्रकार)
- आलु: डडुवा, मोजाइक खैरो पिप, फेदकटुवा, लाही, चक्के आदि(५ प्रकार)
- गोलभेडा: डडुवा-अगोटे, पछोटे आईहाल्ने, ममाघाइप आदि(३ प्रकार)
- कीवी: जरा कुहिने रोग (phytophthora rot), Bacterial blassm rot(२ प्रकार)
- अखरोट: फेद तथा जरा कुहिने रोग (foot & root rot), खैरो पात झर्ने रोग (anthracnose), गलगाँठ(३ प्रकार)
प्रमुख कीटपतंगहरू
लुङ्ग्री गाउँपालिकामा देखिने प्रमुख कीटपतंगहरू निम्नानुसार रहेका छन्:
- कागति: aphid, कोड्लिङ्ग मोथ (codling moth), फिँग्रा (husk fly), क्याकर, फूट रट, रस्टर, हरियो पतेरो, फल कुहाउने फिँग्रा (fruit fly), सिट्रिसमोल्ड, citrus psylla, Leaf miner, Red spider mite, blue bettle, stem & trunk borer, लाही, थ्रिप्स, निमाटोडs, Lemon butterfly, किरा आदि(१९ प्रकार)
- स्याऊ: सेतो भुँडाल्त लाही किरा (wooly aphid), स्याउमा लाग्ने कल्ल किरा (sanjose scale), सुनिल किरा (tent caterpillar), रातो माकुरो (red spider mite), गवारो किरा (apple borer)(५ प्रकार)
- बन्दा: डाईमण्ड ब्याक मोथ, टोकाको स्पाटरफ्लर, लाही, उफ्ने फड्के आदि(४ प्रकार)
- काउली: डाईमण्ड ब्याक मोथ, टोकाको स्पाटरफ्लर, लाही, उफ्ने फड्के आदि(४ प्रकार)
- रायो: डाईमण्ड ब्याक मोथ, टोवाको क्याटरपिलर, लाही, उफ्रने फडके आदि(४ प्रकार)
- आलु: आलुको पुतली, रातो केमिला, पात खाने लार्भे आदि(३ प्रकार)
- गोलभेडा: ट्राइपस्पट, सेतो फिँग्रा, लाही, फलको गवारो, टेपरे आदि(५ प्रकार)
- कीवी: किवी फलमा लाग्ने पुतली किरा, किवी फलको पेत्तामा खाल पर्ने किरा, पातमा लाग्ने भुईतल किरा, Foot borer(४ प्रकार)
- अखरोट: गवारो (trunk shoot borer), ओखरको धपेटे (walnut weevil), लाही किरा(३ प्रकार)
सबैभन्दा प्रभावित तरकारी/फलफूल कागति रहेको छ, जसमा कुल ३९प्रकारका रोग र कीटपतंगहरू देखिएका छन्। औसतमा प्रत्येक तरकारी/फलफूलमा११.४ प्रकारका समस्याहरू रहेका छन्।
तरकारी र फलफूलमा रोग र कीट वितरण विश्लेषण
तरकारी र फलफूल अनुसार रोग र कीटको वितरण र मुख्य तथ्यहरू
रोगहरूको वितरण
कीटपतंगहरूको वितरण
प्रमुख तथ्यहरू
- कुल तरकारी/फलफूल९
- कुल रोगहरू५२
- कुल कीटहरू५१
- सबैभन्दा प्रभावितकागति
गम्भीरता स्तर
औसत विश्लेषण
११.४
औसत समस्या प्रति तरकारी/फलफूल
प्रत्येक तरकारी/फलफूलमा औसतमा ११.४प्रकारका रोग र कीटका समस्याहरू रहेका छन्।
तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको तुलनात्मक विश्लेषण
विभिन्न तरकारी र फलफूलहरूमा रोग र कीटपतंगको तुलनात्मक अध्ययन
रोग र कीटपतंगको तुलनात्मक चार्ट
रोग बनाम कीट अनुपात
सबैभन्दा प्रभावित तरकारी/फलफूल
कागति
२० रोग + १९ कीट = ३९ कुल समस्या
प्रमुख रोगहरू:
रोग (crown gall), ओखरको डडुवा रोग (walnut blight)
प्रमुख कीटहरू:
aphid, कोड्लिङ्ग मोथ (codling moth)
गम्भीरता विश्लेषण
तरकारी र फलफूलहरूमा रोग र कीटका समस्याहरूको गम्भीरता स्तरको विश्लेषण
गम्भीरता स्तर चार्ट
गम्भीरता वर्गीकरण
उच्च जोखिम
९
६+ समस्या
मध्यम जोखिम
०
३-५ समस्या
कम जोखिम
०
३ भन्दा कम
तरकारी र फलफूल संरक्षण रणनीति
लुङ्ग्री गाउँपालिकामा तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको प्रभावकारी व्यवस्थापनका लागि समेकित कीट व्यवस्थापन (Integrated Pest Management) को अवधारणालाई अपनाउनु आवश्यक छ। यसमा जैविक, रासायनिक र कृषि पद्धतिगत विधिहरूको संयोजन गरिन्छ।
कुल तरकारी/फलफूल
९
प्रकार
कुल रोगहरू
५२
५०.५% कुल समस्याको
कुल कीटपतंग
५१
४९.५% कुल समस्याको
तरकारी र फलफूल रोग र कीटको विस्तृत विश्लेषणDetailed Vegetable and Fruit Disease and Pest Analysis of Lungri
सबैभन्दा प्रभावित तरकारी/फलफूलMost Affected Vegetable/Fruit in Lungri
कागति
२० रोग + १९ कीट = ३९ कुल समस्या
रोग बनाम कीट विश्लेषण
कम प्रभावित तरकारी/फलफूल
अखरोट
६ कुल समस्या मात्र
प्रमुख रोगहरू
प्रमुख कीटपतंगहरू
विस्तृत विश्लेषण
- •समस्या वितरण: पालिकामा सबैभन्दा बढी समस्या कागति मा देखिन्छ, जसमा ३९ प्रकारका रोग र कीटपतंगहरू रहेका छन्।
- •रोग बनाम कीट अनुपात: कुल समस्यामध्ये ५०.५% रोग र ४९.५% कीटपतंग रहेका छन्। यसले पालिकाको तरकारी संरक्षण रणनीति निर्धारणमा सहायता गर्छ।
- •औसत समस्या: प्रत्येक तरकारी/फलफूलमा औसतमा ११.४ प्रकारका समस्याहरू देखिन्छन्, जुन व्यवस्थापनको दृष्टिकोणले मध्यम चुनौतीपूर्ण अवस्था हो।
- •प्राथमिकता क्षेत्र: ब्लाक रट र लाही जस्ता समस्याहरूलाई प्राथमिकतामा राखेर व्यवस्थापन गर्नुपर्ने देखिन्छ।
व्यवस्थापन सुझावहरू
तत्काल आवश्यक कार्यहरू
- • कागति मा विशेष ध्यान दिनुपर्ने
- • ब्लाक रट को रोकथामका लागि उपाय अपनाउने
- • लाही को नियन्त्रणका लागि IPM अपनाउने
दीर्घकालीन रणनीति
- • प्रतिरोधी किस्महरूको अनुसन्धान र विकास
- • जैविक नियन्त्रण विधिहरूको प्रवर्द्धन
- • किसान शिक्षा र क्षमता विकास कार्यक्रम
सम्बन्धित डेटा
निष्कर्ष र सिफारिसहरू
लुङ्ग्री गाउँपालिकाको तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको अवस्थाको विश्लेषणबाट निम्न निष्कर्ष र सिफारिसहरू प्रस्तुत गर्न सकिन्छ:
लुङ्ग्री गाउँपालिकामा तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको प्रभावकारी व्यवस्थापन मार्फत कृषि उत्पादकत्व वृद्धि र किसानको आम्दानी बढाउन सकिन्छ। यसका लागि स्थानीय सरकार, कृषि ज्ञान केन्द्र र किसानहरूको सक्रिय सहकार्य आवश्यक छ।